Biografia Mikołaja Reja

Rej z Nagłowic – urodzony 4 lutego 1505 r. w Żurawinie pod Haliczem, zmarł ok. 4 września 1569 prawdopodobnie w Rejowcu, poeta, prozaik, tłumacz. Przez rok studiował w Akademii Krakowskiej. Rzecznik reformacji w Polsce; wielokrotny poseł, właściciel wielu wsi. W swojej twórczości literackiej czerpał zarówno ze wzorców średniowiecznych, jak i humanistycznej literatury łacińskiej, opowiadając się po stronie reform przekształcających państwo w szlachecką Rzeczpospolitą.

W dzieciństwie i młodości uczęszczał do różnych szkół, ale niewiele się w nich nauczył, gdyż bardziej niż nauka pociągały go zabawy i wesołe towarzystwo. Dopiero jako młodzieniec na dworze Andrzeja Tęczyńskiego, zawstydzony własnym nieuctwem zaczął się dokształcać, przejmując humanistyczne zamiłowanie do nauki. Po opuszczeniu dworu Tęczyńskiego osiadł na wsi, ale brał aktywny udział w życiu publicznym, obserwując przy tym bacznie otaczający go świat i ludzi. Rej jest pierwszym polskim pisarzem, który otrzymał za swoją twórczość poważną materialną nagrodę (król Zygmunt I Stary ofiarował mu wioskę).Doskonale zarządzał swymi licznymi majątkami, był gospodarzem z zamiłowania. Wiele podróżował po Polsce, natomiast za granicę nigdy nie wyjeżdżał. Zyskał dużą popularność wśród szlachty, dzięki swemu sposobowi bycia - zawsze dowcipny, wesoły, pełen mądrości życiowej. Około 1541 roku Rej przeszedł na protestantyzm. Mikołaja Reja nazwano "ojcem literatury polskiej", ponieważ był pierwszym pisarzem, tworzącym wyłącznie po polsku. Pisał dzieła w pełni oryginalne, nie zaś przeróbki obcych tekstów, toteż w jego utworach znalazło odbicie współczesne życie narodu. On pierwszy dowiódł, że literatura może rozwijać się w języku narodowym, przyczyniając się w ten sposób do zwycięstwa języka ojczystego nad panującą wówczas łaciną. Działania jego w tym zakresie były całkowicie świadome, był bowiem prawdziwie przywiązany do swojej ojczyzny i narodu. Z tej obywatelskiej troski zrodziło się hasło, które było myślą przewodnią całej jego twórczości: "A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają". Mikołaj Rej był samoukiem, jego własne utwory, w których porusza aktualne wydarzenia polityczne, społeczne, religijne i obyczajowe, mają charakter dydaktyczny. Sprostały aktualnym potrzebom społeczeństwa, dzięki czemu Rej stał się pisarzem popularnym i cenionym, ulubieńcem ostatnich Jagiellonów - Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta. "Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem" wydana w 1543 roku, to jeden z najwybitniejszych utworów Reja. Jest to satyra na szlachtę i duchowieństwo, napisana w formie dialogu, formie wypowiedzi literackiej, często stosowanej w średniowieczu, a potem w renesansie. Jest pierwszym w historii naszej literatury autorem, który wprowadził do dzieła literackiego mowę potoczną, przełamując w ten sposób sztywny schematyzm średniowieczny. Nie ulega wątpliwości, że za Panem, Wójtem i Plebanem stoi sam Rej, znakomity obserwator, realista i humorysta, śmiejący się ze wszystkiego, co mu się w życiu ludzkim nie podoba, co go razi i co uważa za szkodliwe. "Żywot człowieka poczciwego" to pierwsza część obszernego dzieła, wydanego w 1568 roku, a więc na rok przed śmiercią autora. Oprócz tego utworu w skład "Zwierciadła" wchodzą takie utwory jak np. : "Do uczciwego Polaka a bacznego Polaka ... przyjacielskie napomnienie", "Żegnanie ze światem" , "Żywot i sprawy Mikołaja Reja z Nagłowic" i wiele innych. Tak więc "Zwierciadło" jest próbą podsumowania wszelkich życiowych obserwacji i doświadczeń, próbą rozrachunku z dotychczasowym życiem, swoistym pożegnaniem ze światem, z którego trzeba odejść. Mimo tych refleksji daje się wyczytać w utworze pochwałę uroków życia i troskę o człowieka. "Żywot człowieka poczciwego\" jest nieocenionym źródłem do poznania bytu i obyczajów szerokich mas szlacheckich w wieku XVI. Odzwierciedlona została w tym utworze rejowska radość życia, umiłowanie domu rodzinnego, najbliższych, pracy ziemiańskiej i przyrody.

Twórczość Rej. miała znaczenie przełomowe w dziejach literatury polskiej, była dowodem, że nie tylko łacina, ale również język polski nadaje się do wyrażenia różnorodnych uczuć i przeżyć. Poeta posługiwał się niezwykle bogatym słownictwem, wyrazistym, czasem nawet dosadnym, często zaczerpniętym z potocznego języka. Najłatwiej radzi sobie Rej z obrazami satyrycznymi, trudniejsze jest dla niego opisywanie stanów uczuciowych. Dla urozmaicenia swej wypowiedzi często używa pytań retorycznych, wykrzykników, zwraca się do czytelnika bezpośrednio. Humanistyczne wartości jego dorobku to radość człowieka, który potrafi cieszyć się życiem, potrafi w życiu czuć się szczęśliwym. Ta pogodna afirmacja świata i jego spraw pozwala nazwać Rej. poetą-humanistą.